Przeciwstawne kciuki to w ewolucji gatunku ludzkiego zapewne najważniejszy wynalazek Natury.
Kiedy jednak uzyskaliśmy tę niezwykłą zręczność manualną? Na podstawie porównań skamieniałych kości ze współczesnymi ludzkimi szkieletami sądzono, że mogło to nastąpić ponad 3 miliony lat temu, kiedy nasi najwcześniejsi przodkowie – australopiteki, takie jak słynna Lucy – zaczęły używać narzędzi kamiennych. Jednak nowe badania sugerują, że chociaż wczesne homininy mogły być stosunkowo zręczne, to przeciwstawny, silny kciuk, typowy dla współczesnych ludzi, wykształcił się dopiero później, około 2 milionów lat temu.
W owym czasie gatunek ludzki po raz pierwszy opuścił Afrykę, a zręczne dłonie mogły stać się siłą napędową rozwoju złożonej kultury. Dało to naszym przodkom ogromną przewagę adaptacyjną.
Silny kciuk wyewoluował tylko u niektórych gatunków wczesnoludzkich. Na podstawie badań porównawczych dłoni ludzkich ze skamieniałymi szczątkami praludzi oraz z żyjącymi współcześnie małpami naczelnymi, a także w oparciu o modelowanie komputerowe mięśni i kośćca dłoni naukowcy stwierdzili, że sprawność manualną australopiteków można porównać ze sprawnością szympansów, zdolnych do posługiwania się zaimprowizowanymi narzędziami, takimi jak kije czy odłamki skał, lecz nic ponad to. Dopiero Homo erectus, który pojawił się około 1,8 mln lat temu, osiągnął sprawność manualną pozwalającą mu na bardziej systematyczne stosowanie narzędzi kamiennych, co pociągnęło za sobą stopniowy rozwój bardziej złożonych zachowań kulturowych i w rezultacie ekspansję tego gatunku praczłowieka na obszar całej Afryki, a nawet poza nią – do Eurazji.
Jego europejski następca, neandertalczyk, dysponował już – jak wskazują badania – dłońmi niemal równie sprawnymi jak nasze.
